Jerzy Mellibruda określa kryzys psychiczny jako „stan dezorganizacji psychicznej, w którym dotychczasowe sposoby radzenia sobie okazują się niewystarczające, a jednostka odczuwa silny stres, lęk i bezradność” (Mellibruda, 2003). U nastolatków często wynika z dynamicznych zmian emocjonalnych, presji społecznej, trudności szkolnych czy problemów rodzinnych. Może objawiać się m.in. przygnębieniem, wycofaniem, gwałtownymi zmianami nastroju, a w skrajnych przypadkach myślami samobójczymi. Wsparcie ze strony rodziców i specjalistów jest kluczowe w przezwyciężeniu tego stanu.

Jak więc rodzic może prowadzić rozmowę z nastolatkiem, który może być w kryzysie psychicznym  by była wspierająca i pomocna?

Stwórz bezpieczną przestrzeń do rozmowy

Najważniejsze jest, aby nastolatek czuł się bezpiecznie i komfortowo w rozmowie z rodzicem. Należy unikać oceniania, krytyki czy narzucania własnych rozwiązań. Czasem dziecko może potrzebować czasu, zanim zdecyduje się na zwierzenie, dlatego warto okazywać cierpliwość i gotowość do słuchania.

Jak to zrobić?

• Wybierz odpowiedni moment, kiedy oboje macie czas i spokój.
• Unikaj rozmów w pośpiechu lub pod presją.
• Możesz zacząć od neutralnych tematów i stopniowo przechodzić do trudniejszych.
• Pokaż, że jesteś gotowy słuchać bez przerywania.

Słuchaj aktywnie i okazuj empatię

Słuchanie jest kluczowym elementem każdej rozmowy, zwłaszcza gdy dziecko przeżywa trudności. Aktywne słuchanie oznacza pełne skupienie się na rozmówcy, potwierdzanie zrozumienia i unikanie pochopnych ocen.

Co może pomóc?

Powtarzaj i parafrazuj to, co mówi nastolatek: „Rozumiem, że czujesz się przytłoczony szkołą i relacjami z rówieśnikami”.

Zadawaj otwarte pytania: „Jak się czujesz z tym, co się dzieje?” zamiast „Czemu się tak zachowujesz?”.

Unikaj bagatelizowania problemów  np. „To minie”, „Nie przesadzaj”.

Nie dawaj gotowych rozwiązań – wspieraj w ich szukaniu

Rodzic ma naturalną chęć pomagania i rozwiązywania problemów dziecka. Jednak w przypadku kryzysu psychicznego ważniejsze jest wspieranie w znalezieniu własnej drogi niż narzucanie gotowych odpowiedzi.

Jak pomóc dziecku znaleźć rozwiązania?

Zapytaj: „Co według ciebie mogłoby pomóc?”

Zachęcaj do poszukiwania wsparcia, np. u psychologa szkolnego czy pedagoga.

Podkreśl, że nie musi radzić sobie sam – jest wiele osób, które mogą pomóc.

Uznaj emocje dziecka

Nastolatki często mają trudności w wyrażaniu swoich emocji i boją się, że zostaną niezrozumiane. Ważne jest, aby rodzic zaakceptował ich uczucia, nawet jeśli wydają się przesadzone lub irracjonalne.

Co można powiedzieć?

„Widzę, że to dla ciebie trudne. Chcesz o tym porozmawiać?”

„To normalne, że czujesz się w ten sposób. Nie jesteś w tym sam/a.”

„Masz prawo do swoich emocji, jestem tu, by cię wesprzeć.”

Wskaż, że warto szukać pomocy

Jeśli kryzys psychiczny nastolatka jest poważny, może być konieczna profesjonalna pomoc. Nie należy się jej bać ani traktować jako oznaki porażki wychowawczej. Rozmowa z psychologiem, terapeutą czy pedagogiem może okazać się kluczowa dla poprawy samopoczucia dziecka.

Jak to zasugerować?

„Czasem dobrze jest porozmawiać z kimś, kto zna się na takich sprawach. Może spróbujemy wspólnie poszukać specjalisty?”

„Wiele osób korzysta z pomocy psychologa i dzięki temu czują się lepiej.”

„Jeśli nie chcesz rozmawiać ze mną, może znajdziemy kogoś, komu zaufasz?”

Bądź obecny na co dzień

Rozmowa o kryzysie psychicznym to nie jednorazowa interwencja – to proces. Kluczowe jest, by nastolatek czuł, że rodzic jest dostępny i chętny do wsparcia w każdej chwili. Czasem nawet codzienne drobne gesty, jak wspólne spędzanie czasu, pytanie o samopoczucie czy zainteresowanie pasjami dziecka, mogą sprawić, że łatwiej mu będzie się otworzyć w trudnych momentach.

Powyższe wskazówki chociaż nie stanowią wzoru pełnej rozmowy mogą pomóc skutecznie nawiązać nic porozumienia i pomocy dziecku ze strony rodzica. Rozmowa z nastolatkiem w kryzysie psychicznym wymaga cierpliwości, empatii i otwartości. Najważniejsze to stworzyć bezpieczną przestrzeń, aktywnie słuchać, unikać oceniania i wspierać w poszukiwaniu rozwiązań. Czasem najlepszym krokiem jest zachęcenie do skorzystania z profesjonalnej pomocy. Pamiętajmy, że dla młodego człowieka najcenniejsze jest poczucie, że nie jest sam i może liczyć na wsparcie swoich bliskich.

Bibliografia

Życie warte jest rozmowy, https://zwjr.pl/

Kabziński, P. (2023). Kryzys psychiczny jako konieczny element rozwoju? Spojrzenie na naturę człowieczeństwa według Kazimierza Dąbrowskiego. Psychologia Wychowawcza, (69 (27), 51-65.

Katra G.,  (2019). Współczesne ujęcia i modele wychowania. Psychologia Wychowawcza, 58(16), 27-48.

Pilecka, B. (2004). Kryzys psychologiczny: wybrane zagadnienia.

Kosewska, B. (2022). Kryzys psychiczny dzieci i młodzieży w Polsce. Poszukiwanie rozwiązań–Środowiskowe Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. Szkoła Specjalna, 83(4).

Opracowała dr Renata Matusiak- pedagog, psycholog